Kolorektal Kanser ve Genetik Testler

Kolorektal Kanser İçin Genetik Testler

Test Yaptırmak Ne Zaman Anlamlı Ne Zaman Değil?

Yakın bir tarihte size kolon ya da rektum kanseri tanısı konulduysa ai­lenizin diğer üyelerinin de risk altın­da olup olmadığından endişe ediyor olabilirsiniz. Bunu anlamanın bir yo­lu, kolorektal kansere yakalanma riskinizi artırmış olabilen bir genetik mutasyon mirası taşıyıp taşımadığı­nızı saptayacak bir kan testini yap­tırmanızda—bu mutasyon çocukla­rınızı, kardeşlerinizi ve ebeveyninizi de etkileyebilir.
Bu testler artık yaygın olarak yaptınlabiliyor, ancak bu hemen gi­dip yaptırmanız gerektiği anlamına gelmez. Çünkü kolorektal kanseri olanların sadece yaklaşık %5'inde kalıtımsal genetik mutasyon görül­mektedir. Çoğu kanser sporadiktir, yani bir kuşaktan diğerine aktarılma­yan gen mutasyonlarının sonucun­da oluşur. Öte yandan ailenizde ko­lorektal kanser öyküsü varsa test yaptırmak uygun olabilir.

Yaptırılabilecek Testler ve kolon kanseri belirtisi

Genetik testlerde belli bir genetik hata ya da "mutasyon" kalıtımı taşı­yıp taşımadığınıza bakılır. Lise biyo­loji derslerinden de anımsayabilece­ğiniz gibi bedeninizdeki her bir hücrede 46 kromozom bulunur. Kromo­zomlar, biri annenizden diğeri baba­nızdan gelen iki gen kümesi taşır. Genler DNA'dan oluşur ve DNA'daki bir mutasyon gentı hatalı davranma­sına neden olabilir. Bu durum da ko­lorektal kanser glıı bazı hastalıklara yakalanma riskini artırır. Aşağıda sı­ralanan kalıtsal kolorektal kanser tip­leri için genetik testler yapılmaktadır:

Polipozis olmayan kalıtsal kolo­rektal kanser (HNPCC). Lynch sendromu adı da verilen HNPCC, kolo­rektal kanser olgularının %3'ünde görülür. Bu hastalığı taşıyanlar ebe­veyninin birinden normal diğerinden anormal gen almıştır (bu durum, "otozomal baskın (dominant) kalı­tım" olarak adlandırılır).
Dört farklı genetik mutasyonun HNPCC'ye neden olduğu biliniyor. Bu mutasyonlar hücre bölünmesi sı­rasında oluşan DNA hatalarını onar­maktan sorumlu genlerde ortaya çı­kar. Mutasyona uğrayan bu genler artık söz konusu onarım işlevlerini yerine getiremeyebilirler.

Sizde bu dört HNPCC mutasyo-nundan birisi varsa 75 yaşına gelin­ceye kadar kolorektal kansere yaka­lanma riskiniz %80'dir. (kolon kanseri pdf)

Ailesel adenomatöz polipozis (FAP). Kolorektal kanseri olanların yüzde birinden azını etkileyen ender rastlanan bir hastalıktır. FAP'a ve hastalığın attenüe FAP (AFAP) adı verilen daha hafif bir tipine adeno­matöz polipozis koli (APC) geninde­ki bir mutasyon neden olur. APC, kolonda poliplerin oluşumunu engel­leyen tümör baskılayıcı bir gendir.

FAP ve AFAP otozomal baskın tipte kalıtımla geçer ve bu mutasyonu taşımak kolonunuz alınmazsa 45 yaşına kadar neredeyse %100 ola­sılıkla kolon kanserine yakalanaca­ğınız anlamına gelir.

APC genindeki başka bir mutas­yon daha çok Doğu Avrupa kökenli Yahudilerde (Aşkenazi Yahudilerin-de) görülmektedir ve otozomal bas­kın bir mutasyondur. APCI1307K adı verilen bu mutasyon doğrudan kolon kanserine neden olmaz, ancak APC genini kolon kanserine neden olabi­lecek değişikliklere yatkın kılar. APC mutasyonu olanlarda kolorektal kan­ser görülme riski %18-30'dur.

MUTYH-bağlantılı polipozis (MAP). MYH-AP adıyla bilinen MAP oluşumu için hem annenizden hem de babanızdan size MYH geninde mutasyon geçmiş olması gerek (oto­zomal resesif kalıtım). Söz konusu mutasyon MYH'nin DNA hatalarını onarma yeteneğini etkiler. Mutasyon ebeveyninizin sadece birinden geç­tiyse MAP riskiniz yüksek değildir, ama taşıyıcısınız demektir.

MAP görece olarak yeni bir has­talık ve mutasyonun iki kopyasını birden taşıyanlarda kolon kanseri riskini saptamak için araştırma ya­pılması gerekir.

Peutz-Jeghers sendromu (PJS). Ender görülen bu hastalıkta rol alan mutasyon otozomal baskın tipte ka­lıtımla geçer. Genetik testte, STK 11 adı verilen tümör baskılayıcı bir gen­deki mutasyon araştırılır. PJS'nuz varsa 64 yaşında kadar kolorektal kansere yakalanma olasılığınız %30'dur.

Jüvenil (genç) polipozis sendro­mu (JPS). JPS'nuz varsa 60 yaşına kadar kolorektal kansere yakalanma olasılığınız %68'e kadar çıkabilir. ("Jüvenil" terimi hastalıktan etkile­nen bireyin yaşı değil polipin tipi için kullanılmaktadır). Ender görülen bu hastalıkta pek çok olguya SMAD4 genindeki mutasyonlar neden olur­ken bazen de BMPR1A genindeki mutasyonlar sorumludur. SMAD4 tümör baskılayıcı bir gendir; BMPR1A geninin işlevi ise henüz bi­linmiyor. Söz konusu genlerdeki mu-tasyonlaroipzomal baskın tipte kalı­tımla geçer.